De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft eerder in een advies bij de Wet stelsel kredietregistratie aan de wetgever geadviseerd, in plaats van een deelname zoals dat nu via de zelfregulering van het keurmerk is geregeld, aanbieders in de toekomst wettelijk te verplichten deel te nemen aan het stelsel van kredietregistratie. Voorzitter Renate Hemerik van de Vereniging van Nederlandse Autoleasemaatschappijen (VNA) vindt beide ontwikkelingen zorgelijk. “De consument schiet hier helemaal niets mee op."

Private autolease is een populair huurproduct in de autobranche; inmiddels rijden er ongeveer een kwart miljoen auto’s met een dergelijk contract rond. De consument betaalt gedurende de leasetermijn een vast bedrag per maand voor onder meer het gebruik en onderhoud van de auto, die echter eigendom blijft van de leasemaatschappij. Volgens Hemerik voorziet dit in een belangrijke behoefte van automobilisten en past het in de trend van bezit naar gebruik.

Kredietwaardig

Om consumenten te beschermen tegen onder andere te hoge financiële lasten en eventuele betaalproblemen, kwamen autoleasemaatschappijen in 2016 vrijwillig met een systeem van zelfregulering. De VNA lanceerde onder meer het tweezijdige Keurmerk Private Lease, zette een geschillenprocedure op en verplichtte de deelnemers tot gebruik van leennormen en registratie van alle private autoleasecontracten bij BKR. “Het werkt uitstekend”, aldus Hemerik. “Er zijn amper geschillen en betalingsproblemen als gevolg van private autolease komen vrijwel niet voor. En het voordeel van de registratie bij BKR is dat andere bij BKR aangesloten partijen kunnen zien of iemand een private autoleasecontract heeft, waardoor ze beter kunnen inschatten hoe kredietwaardig de consument is.”

Nationale kop

Maar veranderende wetgeving zet de zelfregulering onder druk. Aanleiding is de nieuwe Europese richtlijn Consumer Credit Directive 2 (CCD2), die strengere regels voor consumentenkrediet voorschrijft. In eerste instantie zou ook private lease integraal onder de CCD2 vallen, maar uiteindelijk zag Brussel hier voor private lease zonder optie of verplichting tot koop (zoals private autolease) van af. Ondanks dat duidelijke standpunt van Brussel overweegt het ministerie van Financiën nu zelf iets te doen om private lease integraal te reguleren. De minister heeft het idee geconsulteerd om, boven op de implementatie van de herziene richtlijn consumentenkrediet, mogelijk ook private lease zonder koopoptie, waarbij de consument aan het einde van het contract nergens aan vast zit, aan te merken als krediet en onder de Wet op het financieel toezicht (Wft) laten vallen. Hemerik: “Mocht Nederland hiertoe overgaan, dan is er sprake van een nationale kop op de Europese wetgeving. Iets waarvan het kabinet had toegezegd dit niet meer te doen.”

Daarnaast is er een andere uitdaging en dat is dat de AP in een advies aan de wetgever vraagtekens heeft geplaatst bij de ‘vrijwillige registratie’ in het kredietregister. Als gevolg hiervan zou private autolease misschien in de toekomst -als de Wet stelsel kredietregistratie er is- niet meer via zelfregulering in het kredietregister geregistreerd kunnen worden. “Dat zou jammer zijn voor de autoleasesector en het keurmerk, maar ook voor kredietverstrekkend Nederland die hierdoor veel minder inzage krijgt in uitstaande financiële verplichtingen en de betaalhistorie van consumenten dan tot nu toe. Ook de consumentenbescherming zal hiervan de negatieve gevolgen gaan ondervinden.”

Beschermen

De kogel is nog niet door de kerk; het ministerie van Financiën heeft eerst een tweetal internetconsultaties opgezet om betrokken partijen te vragen of de consument hierbij gebaat is. Hemerik: "Mede dankzij de nu via de zelfregulering verplichte BKR-raadpleging kunnen autoleasemaatschappijen aan de voorkant heel goed beoordelen of iemand de financiële verplichtingen van een private leaseproduct kan dragen." Enerzijds betreft het een wetsvoorstel voor de implementatie van de CCD2 binnen de Nederlandse wetgeving. Dit heeft betrekking op private lease met een optie of verplichting tot koop. Anderzijds is er een uitvraag rondom eventuele regulering van private lease zonder optie of verplichting tot koop onder de Wft.

Maar wat als de consument door omstandigheden het leasebedrag niet meer kan betalen? “Mocht er toch op enig moment iemand niet aan zijn betalingsverplichting kunnen voldoen, dan zal de leasemaatschappij de auto terugnemen en wordt het contract beëindigd. Dan schudden ze elkaar de hand en kan de consument zonder grote restschuld verder.”

Disproportioneel

Hemerik benadrukt dat private lease zonder koopoptie een huurproduct is en absoluut geen krediet. “Het is heel simpel: jij gaat met mij een overeenkomst aan en krijgt van mij een auto in gebruik. Die is en blijft van mij, staat op mijn balans, ik heb er alle rechten op. Jij mag hem gebruiken, betaalt mij een bedrag per maand en aan het eind van de rit geef je die auto weer terug. Net als met vakantie als je op het vliegveld landt, een auto huurt en die aan het einde van je vakantie weer inlevert."

"Voor ons staat bescherming van de consument hoog in het vaandel. Binnen het keurmerk is dit geregeld met een voorgeschreven financiële check inclusief de raadpleging van registratie in het kredietregister, evenwichtige algemene voorwaarden en uitgebreide voorwaarden voor de deelnemers. Het geheel is afgestemd op het huurproduct. De Wft is dus helemaal niet van toepassing, want die gaat over financiële producten en niet over huur. Het zou ongepast en disproportioneel zijn om een private lease onder de financiële wetgeving te brengen. Zo ziet Brussel het ook en daarom is private autolease buiten de CCD2 gebleven.”

Onbegrijpelijk

Volgens de VNA-voorzitter zou toepassing van de Wft voor private autolease leiden tot onnodige regeldruk en hoge kosten voor de Nederlandse aanbieders en ook voor de consument. Ze zou het onbegrijpelijk vinden als een goedwerkend systeem van zelfregulering zou worden genegeerd.

Daarnaast is er veel onbegrip over het standpunt van de AP die het niet langer wenselijk vindt dat het kredietregister van BKR gebruikt zonder wettelijke verplichting, dus ook niet voor private autolease dat onder de zelfregulering valt. “Het is toch eigenlijk bizar dat je als sector ten behoeve van het aangaan van een overeenkomst zorgvuldig wilt raadplegen en registreren, en dat dit straks niet meer mag. Het is ook tegen de intentie van de overheid om meer zicht te krijgen op schuldenproblematiek."

"Registratie bij BKR biedt haar deelnemers de noodzakelijke inzage in de maandelijkse lasten en het betaalgedrag van consumenten. Hiermee wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan het voorkomen van overkreditering. Dit is ook in het belang van de consument en gebeurt met zijn of haar instemming.”

Alternatief

Hoewel de VNA het helemaal niet nodig acht dat er een wettelijke grondslag komt voor deelname aan het kredietregister, heeft de vereniging hiervoor in de marktconsultatie toch enkele voorstellen gedaan voor alternatieve wettelijke regelingen die meer proportioneel zijn. “Consumentenbescherming kan ook zonder de Wft geregeld worden, dat heeft het keurmerk al bewezen. Als er toch een wettelijk basis nodig mocht blijken, zou er bijvoorbeeld iets in de huurwet of in Boek 6 van het Burgerlijk Wetboek - waar de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken is geïmplementeerd - kunnen worden geregeld, waarmee het niet is toegestaan om langdurig financiële verplichtingen met een consument aan te gaan zonder toetsing en registratie.”